М.И.Герасимов аатынан Сунтаардаа5ы санаторнай интернат-оскуола

Билицци кэм геройдара

М.И.Герасимов аатынан

Сунтаардаа5ы санаторнай

 интернат-оскуола

нач.кылааЬын учуутала

Данилова Ольга Анатольевна

улэтэ

Иhинээ5итэ

Сир.

1. Киириитэ ………………………………………………………………………………………………… 3
2. Бырааттыы Р.С. уонна Ю.С. Платоновтар о5о саастара, оскуолатаа5ы сыллара………………………………………………………………………………………………..…. 4
3. Уоттаах сэрии кыттыылаахтара………………………………………………………………. 6
4. Киэн туттар уолаттарбыт ………………………………………………………………………… 8
5. Тумуктээhин…………………………………………………………………………………………….. 9

3

Киириитэ

Улэ сыала:

 Сунтаар 2№дээх оскуолаттыттан кынаттанан тахсыбыт биллэр выпускниктар ааттарын уйэтитии, дьоццо-сэргэ5э тар5атыы

Соруктара:

• выпускниктар биографияларын уерэтии;
• ахтыылары, матырыйааллары кердееЬун;
• выпускниктар тустарынан матырыйаалынан оскуола историятын хацатыы;

            Ханнык ба5арар оскуола улэтэ кини выпускниктарын ситиЬиилэринэн сыаналанар. Хас биирдии киЬи улахан да, кыра да ситиЬиилэрэ кини иитиитигэр тереппуттэрин холобура, учууталларын сабыдыала улахан терует буолар. Ким эрэ талааннаах артыыс, утуелээх учуутал, быраас, чулуу суоппар буолан дьон-норуот туЬугар улэлээн-хамсаан ситиЬиилэнэр. Ол эрээри бу билицци сэриитэ суох эйэлээх сиргэ олорон, уерэнэн, баЬылаабыт байыаннай идэтинэн эбэтэр бэйэтин Ийэ дойдутун иннигэр ытык иэЬин толорор эбээЬинэЬинэн  сэрии буола турар туора дойдуга тахсан бэйэлэрин тыыннарын толук биэрбит, эт-хаан эчэйиитин ылан, уйул5алара  хамсаан тыыннаах эргиллэн кэлбит уолаттар бааллар. Ол курдук, убайдыы - бырааттыы Роман, Юрий Платоновтар - Кавказ сэриитин кыттыылаахтарын, Сунтаар 2№дээх оскуолатын бутэрбит уолаттары билицци кэм геройдара диирбит сыыЬа буолбата5а буолуо.

4

Бырааттыы Р.С. уонна Ю.С. Платоновтар о5о саастара,                               оскуолатаа5ы сыллара

            Роман 1969 сыллаахха Чурапчы оройуонугар Платоновтар дьиэ кэргэннэригэр иккис о5онон тереебутэ. Кини иннигэр эмиэ Роман диэн уол тереен баран кыратыгар ыалдьан елбутэ. Ийэтэ Татьяна Осиповна бэйэтэ Чурапчы. А5ата Сахардон Романович Верхоянскайтан теруттээх этэ. Рома 3 саастаа5ар Сунтаарга кеЬен кэлбиттэрэ. А5алара Сахардон Романович речной училищены бутэрбитэ, Сунтаарга РТС тэрилтэтигэр ер сылларга механиктаабыта. Кене, сымна5ас майгылаах, хаЬан да санаатын туЬэрбэт, дьону кытта тургэнник уопсай тыл булар, кэпсээннээх, бэйэтин сурдээ5ин кыанар, аа5арын олус себулуур буолан киэц билиилээх киЬини билигин да туелбэтин олохтоохторо, алтыЬан ааспыт дьоно-сэргэтэ ахталлар, саныыллар. Керу-нары себулуурэ, ырыа бе5етун билэрэ, эдэригэр ааттаах «таансыЬыт» киЬи этэ. Ийэлэрэ, мин эдьийим, Татьяна Осиповна иистэнньэц идэлээх, минньигэс астаах, туохтан да ицнэн-толлон турбат куустээх санаалаах, олус улэЬит киЬи. РТС остолобуойугар, оскуола5а повардаабыта, кэлин балыыЬа5а санитаркалаабыта. Платоновтар 5 о5олоро РТС туелбэтигэр о5о саастара ааспыта. Ол са5ана улахан, кыахтаах тэрилтэ уопсай дьиэлэриттэн биирдэстэригэр олорбуттара. Рома тереебут кунугэр ыалларын о5олорун ыцыртаан аhаталаан, оонньотолоон керулэтэллэрэ. Чугастаа5ы о5олор бары ыалтан ыалга кэрийсэ сылдьан бииргэ оонньоон-керулээн, дьиэлэриттэн чугас турар тэрилтэ улэЬиттэрин о5олоругар анаан тутуллубут «Солнышко» детсакка сылдьан дьоллоох о5о саастара ааспыта.

            Рома Платонов 1976 с. Сунтаар 2№-дээх оскуолатыгар 1 кылааска уерэнэ киирбитэ. «А»-ны, «Б»-ны уерэтэн, уерэх-билии аартыгар уктэннэрбит мацнайгы учуутала - Данилова Татьяна Павловна. Атын о5олортон туох да уратыта суох, тугунан да чорбойбокко, атыттартан хаалсыбакка хай5анар, арыт сэмэлэнэр да тугэннэрдээ5э. Физкультура, математика уруоктарын себулуурэ. Улахан кылаастарга Виктория Афанасьевна, Анна Моисеевна, Инна Алексеевна кылаас салайааччыларынан улэлээбиттэрэ. «Рома эт-хаан еттунэн бэйэтин олус кыанар, кытыгырас этэ. «Орлёнок», «Зарница» байыаннай-спортивнай оонньууларга себулээн кылааЬынан кыттарбыт. Оскуола, оройуон чиэЬин кемускээн курэхтэргэ кыттарбыт. Ол курдук республиканскай «Зарница» оонньуу курэ5эр биир сыл 3 миэстэни ылар

5

ситиЬиилэммиппит. Киhини кытта уопсай тылы була охсор, компанейскай, элбэх кэпсээннээх, киhиэхэ себулэтэр майгылаах этэ. Сайын аайы Илимнииргэ оскуола улэ-сынньалац лаа5ырыгар тахсан окко улэлиирбит, Ромкабыт саамай уhуннук 5 кылаастан сылдьыбыт «ветераммыт» этэ. Электротехника уруогар уерэнэн оскуоланы бутэрэрбитигэр кыыстыын-уоллуун «Монтёр IV разряда» диэн идэлээх тахсыбыппыт. Бу уруокка Рома Файрушин Валентинныын светомузыка тацан оцорбуттарын олус сэргии, ымсыыра кербуппут»  - диэн бииргэ уерэммит о5олоро ахталлар.

              Оскуоланы бутэрэллэригэр кылаастарыттан Сантаев Саша, Спиридонов Стёпа уонна Платонов Рома буолан тереебут дойду, норуот харыстыыр, кемускуур туЬугар байыаннай идэтин баЬылаары уерэххэ туттарсарга быЬаарыммыттара.

              Платоновтар кыра уоллара Юра 1980с. оскуола5а киирбитэ. Убайыттан быдан улахан уцуохтаах, будьурхай баттахтаах, сырдык хааннаах, мэлдьи уерэ-кете, мичилийэ сылдьар, бэйэтин олус кыанар этэ. Куруук убайын холобур оносторо, киэн тутта кэпсиирэ. Армия5а барарыгар мед.хамыыЬыйаны кыайан ааспакка аккаастаммытын себулэспэккэ бэйэтин ба5атынан баран сулууспалаабыта.

6

Уоттаах сэрии кыттыылаахтара

                1986с. сайыныгар Томскайдаа5ы урдуку военнай хамаанднай сибээс училищетыгар туттарсаары экзаменыгар проваллаан киирбэккэ теннен кэлэн улэлээбитэ. Кэлэр сайыныгар Томскайга иккистээн баран, ыра санаа гынан сылдьыбыт ба5ата туолан, себулуур идэтигэр киирэн уерэнэ хаалбыта. Училище5а учугэйдик уерэммитэ. Иккис кууруЬу бутэрэн баран сынньалацца кэлэ сылдьыбыта. Учуутала Кириллин М.С. ахтыытыгар манныгы суруйан ахтан ааЬар: «Рома иккис кууруЬу бутэрн баран оскуола5а  кэлэн «мин училище курэхтэЬиитигэр «Лучший строевик» буоллум диэн уерэ-кете кэпсээбитэ. Кербутум струна курдук чиккэгэр, этигэр-сиинигэр оруобуна сеп тубэЬэр танастаах кыраЬыабай курсант уол турара. «Танаскын ким тиктэ?»- диэбиппэр, «Бэйэм кетурэн баран тиктибитим» - диэбитэ. Хас да сыл буолан баран уоппуска5а кэлэ сылдьан Грузинскай-Абхазскай конфликка сырыттым. Блок-постарга олордубут. Азербайджацца, Горнай Карабахха сулууспалаатым. Бастакы елер елууну кердум – массыынанан баран истэхпитинэ бириЬиэн сабыы нецуе ытыалаатылар. Аттыбар олорор икки уолу тебе5е таптылар. Мин уцуохпунан кыра буолан эрэ тыыннаах хааллым. Буулдьа тебебуттэн 5 эрэ см урдугунэн ааста» - диэн бастакы сурэхтэниитин кэпсээбитэ. Онтон ыла теЬелеех ууг-уокка киирэн тахсыбытын, уол о5о дьыл5ата елер елуулуун керсубутун туох билээхтиэй? Спецзадания толорорбут.Сэриигэ суппут уонна елбут саллааттары кердеен хомуйабыт. Хаспахтан сытыйан хаалан илиитэ-ата5а арахса сылдьар саллааты сугэн таЬааран истэхпинэ манаан сытан ытыалаан елере сыстылар. Тымныы ууга таастар быыстарыгар сытан ытыалаЬан тыыннаах хааллым» - диэн кэпсээн ааспыта. Кэллэр эрэ оскуола5а кыра бырааттарын кытта керсуЬэрэ. Уолаттарга «учугэйдик уерэниц, эт-хаан еттунэнэ сайдыц. Оччо5уна араас омук дьоннорун кытта тэццэ сылдьыаххыт, елеен-охтон биэриэххит суо5а» - диирэ. Сэрии киЬи ейун-санаатын булкуйар, оло5ун алдьатар дьайыыта олус куустээх эбит.

               Роман Азербайджацца, кэлин Чечня уоттаах сэриитигэр 104-с гвардейскай воздушно-десантнай дивизия 328-с гвардейскай парашютнай десантнай полкатын сибээЬин начальнигынан, взвод командирынан сулууспалаабыта. РФ президенэ Б.Н.Ельцин УкааЬынан 1996с. ыам ыйын 2 кунугэр РФ сэбилэниилээх куустэрин саппааска капитаныгар Платонов Роман

7

Сахардоновичка «Орден Мужества» туттарыллыбыта. Ордены туттара улус баЬылыгын бастакы солбуйааччыта Б.С.Егоров, Сунтаар нэЬилиэгин баЬылыга В.И.Уаров, улус военкома, майор Р.Никифоров кэлбиттэрэ. Роман кэргэннэнэн, уол о5олонон, уолугар а5атын аатын биэрбитэ, аймахтарыгар барыларыгар куус-кеме, ейебул буолара. Булка, балыктааЬыцца олус азартаах этэ.

              Роман быраата Юрий 1998 сыллаахха куЬун армия5а барбыта. Хотугу Кавказ горячай точкаларыгар сулууспалаабыта. БТР-га пулемётчигынан, старшай наводчигынан сылдьыбыта.  Икки сылын толорбокко контузияланан, ыараханнык ыалдьан эрдэ кэлбитэ. Армия5а барарыгар суурэн-кетен, сацаран-ицэрэн, дьээбэлээх, уерэ-кете сылдьар уолу атаарбыппыт. Кэлэригэр отой атын уол кэлбитэ – тереебут тылын умнан нууччалыы сацарар, чуумпу, ыйытар кууЬунэн эппиэттэЬэр, хара5ар уота-куеьэ умуллан туох эрэ ыар санаа5а баттаппыт курдуга. Тереппуттэрэ, аймахтара наьаа да хараастыбыппыт, уолбут тыыннаах кэлбитигэр эрэ махтаммыппыт.  Уолаттар сэриигэ хайдах сылдьыбыттарын улаханнык кэпсээбэт,  хай5аммат, киЬиргэммэт этилэр. Хомолтолоо5о, улаханнык энчирээбит киЬини эмтии гына сатаабакка дойдутугар ыытан кэбиспиттэр. Сэрииттэн уйул5алара ыЬыллан кэлбит эдэр дьоццо кэмигэр реабилитационнай кеме оцоЬуллубата5а, эмсэ5элээбиттэргэ кыЬаллан чинчийэн эмтээбэтэхтэрэ уолаттарбыт эдэр саастарыгар кылгас олохтоноллоругар тиэрдибитэ.

8

Киэн туттар уолаттарбыт

                 Бу суруйбут убайдыы-бырааттыы Роман уонна Юрий Платоновтары кытта мин хаан-уруу аймахтыыбыт - Халлаан БаЬылай уолаттарын Иосиф Гаврилович уонна Иван Гаврильевич сиэннэрэбит. Сунтаар Кириэстээ5эр Тубэ диэн кэрэ айыл5алаах сиргэ а5а уустаан олорбуттара. Хос эЬэбит уЬун уцуохтаах киЬи буолан Халлаан диэн хос ааттаа5а, Ленскэйинэн, Бэтинчэнэн сылдьан эргиэмсиктиирэ уЬу. О5онньор уолаттарын иккиэннэрин уерэттэрэн киЬи гынаттаабыт. Бэйэтин араспаанньата Ньукулаайап диэн эбит. О5олоро БаЬылай о5олоро буолан БаЬылайаптар диэн араспаанньаламмыттара. Романнаах Юрий эЬэлэрэ Васильев Иосиф Гаврилович Тубэ5э «КыЬыл Сулус» колхозка председателлээн сылдьыбыт. Онтон Дьокуускайга финансовай училищены бутэрэн Чурапчыга ананан баран ыал буолан Татьяна диэн кыыс о5олонон баран кыыЬа 1-2 ыйдаа5ар ыалдьан елеен хаалар. Татьяна ийэтэ о5олоноот да елен кыыЬы эбэтэ керен-харайан ииппитэ. А5ата елееру сытан а5ыйах ыйдаах кыыЬы туеЬугэр сытыаран эрэн кэриэс курдук эппитин эдьийим Татьяна кэпсиир: «А5ам барахсан быстаары сытан сирэйбин-харахпын керен «о5ом котоку сытыы-хотуу сирэйдээх-харахтаах киЬи буолсу, хаЬан эрэ улаатан мин дойдубар олохсуйан киЬи-хара буолуо» - диэбит уЬу. Кырдьык да5аны эдьийбит Таня сытыы-хотуу киЬи буолан биЬиги тердулэрбит терут сирдэригэр Тубэ5э тиийэн о5олорунаан дьиэ туттан оттоон, сир астаан, балыктаан сайылыыллар.

9

Тумуктээhин

              Ити курдук Сахардон Романович, Татьяна Осиповна уолаттара Романнаах Юрий алдьархайдаах сэриилэри ортотунан ааЬан  эргиллэн кэлэн, ессе да олоруох, дьоллоох оло5у тутуЬуох уолаттарбыт эдэр саастарыгар биьиги кэккэбититтэн туораабыттара кыЬыылаах, хомолтолоох. Убайдыы-бырааттыы Платоновтар командование туруорбут соругун чиэстээхтик толорбуттарынан, уол буолан тереен Ийэ дойдуларын иннигэр ытык иэстэрин телеебуттэринэн, биЬигини кытта кыра да кэмцэ олорон ааспыт кэмнэринэн аймахтара киэн туттабыт. Кинилэр хорсун быЬыылара саха ыччатыгар, чуолаан уолаттарга, биир утуе холобур буолар.